Laku garbi baten ur gardenen hondoan, urgaineko olatuak nola lasaiki zisneen maiestatearekin higitzen diren ikusten, noizean behin belar berde bat iragaten den behatzen. Urak kolore horiska bat hartzen du, hasieran eguzkia bera ur gainean jarriko balitz bezala eta gero disko hori nimiño bilakatuko, ezari ezarian.
Besoa apur bat gehiago igan eta gin-tonikaren kopa zabalaren izerdia ikus dezaket, sabaitik zintzilik dagoen lanpara biribil horiaren kontra. Egarri naiz, baina edari hotz bat baino areago gustatzen zait, memento honetan bederen, honen gauza fresko eta karibetar bat ikustea. Reggae musika ritmikoak sorginkeria kutsu bat ematen dio esezena guztiari. Eskerrak oraindik jendea afaritan dagoela dirudienez, baina laster hasiko da jende guztia Marujara etortzen eta ezin izango dut honen lasai egon. Jende guti egoteak eszena osoa irrealtasun majiko ia amestu batez kutsatzen du.
Ikusi ondoren, ongi usaindu. Ardo onarekin bezala egin behar da edozein edarirekin. Usaina ere txit inportantea da. Lakuen belar usain bera, halako exotiko ukitu apur batekin. Usainak bakarrik kenduko luke egarria. Apezpiku baten debozioarekin hartu dut kopa saindua neure bi eskuen artean eta ezpainetara hurbildu. Ene eztarriaren kosta lehorrak bainantzen ditu, garraztasun ezti batekin.
Mahai gainean kopa uztera noanean, ene aitzinean aparizio tentagarri bezain desiragarri bat, larru beltzez jantzirik: suge baten samurtasunaz emakume bat reggae ritmoak dantzatzen, bere melena rubiaxkak bizkarretik behera eror dakion utziz, lehoieme laztan bila. Ritmoa galtzeke itzuli egin da eta, erabat harrigarria benetan, ilargiaren distiran marmorezko aurpegia ikustean Douglasen emaztea dela atzeman dut.
Mostradorearen gainean duen kopa hartu eta neregana hurbildu da dantzan, txin-txin esaten dit. Kaixo diot. Nere aldamenean eseritzean bere ilearen perfumeak itsasoko belarren usain hordigarri bat dakarkit.
Kopa mahai gainean jarri eta bere hatzazkal luze batez honen ahoa inguratuz Douglas ezin da etorri, esaten dit, lan bat irten berri zaio eta bihar oposizioak ditu. Ia zorte apur bat duen.
— Nola, bada?
— Bai. Euskal Telebistan. Bere aita euskalduna zenez, Bilboko izeko zahar baten bidez enteratu da esamina hori dagoela eta badu halako esperantza apur bat. Nola Argentinan zegoenean hiruzpalau pelikula egin zituen, uste du esperientzia horrekin lortuko duela lana.
Konfuso sentitzen naiz. Arroztasunak beti duen misterioa ezabatu bailitzan. Orain bi egun. Ez, atzo. Bai, bart izan da, Joanen etxean afaria muntatu genuenean eta. Ez, lehentxoago izan da. Bai, hori da. Gaur da —nola iragaten den denbora— Joanen eguna. Eta honek muntatu duen afarian, jairako Argentinatik etorri berria den exiliatu bat —melena guztiz beltz bat, tartaroen bibotea, panazko jaka beltza, leporik gabeko alkandora, hortz txit zuri luzeak eta azento ezin emeagoa—, eta bereziki bere emaztea, Poloniatik hanka egin duen, ene eldamenean dagoen super emakumea izan dira. Aspaldidanik etxean gorderik nuen poema liburu bat utzi diot irakur dezan. Asko interesatu da liburu hartaz eta irakurri eta berehala esango didala bere eritzia esan dit.
— Asko gustatu zaio. Begi bistan omen dago esaten diren gauzak ez direla liburuetatik atereak, lehen pertsonan berehala biziak baizik. Nik ez ditut irakurri izan, baina Douglasek nola irakurtzen zituen ikusita argi dago guztiz onak direla. Zorionak emateko esan dit. Noizean behin irrintzi bat botatzen zuen eta ze ona, ze ona esaten hasten zen.
Esan dit gainera poema bat, luzeena, oso ona dela pelikula bat egiteko. Agian labur bat. Oso ona tigrearen hura.
Kopa izerditsuaren jela zatiek higatzerakoan formatzen dituzten uhin biribiletan kontzentratu naiz. Azkenean aurkitu dut ulertzen nauen norbait. Pelikula bat. Hainbeste esfortzurekin, bulegoko ordu galduetan apurka-apurka landuz joan naizen mundu propio bat, ene bizi guztiko lagunek ulertzen ez zidatena, azkenean Argentinatik etorri berriak diren exiliatuek —beren esperientzia pertsonal bereziaren kausaz duda gabe, nolabait nerearen parekoa, nahiz ni bizi guztian etxetik irten ez naizen—, zein ongi ulertu duten.
Begiei behatu diet. Laku urdinaren birjintasun liluragarria. Hain zen andere ederra non bere aldamenean emakume guztiek, are ederrenek ere, tximinoak baitziruditen, oroitarazi zidan nobela bizantino batean irakurri nuen aipua. Farrez hasi zen, ez nere pentsamenduak irakurri bailituen, buruan baino ez nuena kantuz tabernan ozenki esan bainuan baizik. Melena higitzerakoan belar usaina sentitu nuen berriz. Bere argizarizko esku luzea jarri zidan bizkar gainean eta bere ahoaren haizea belarri ondoan hatzematerakoan laztanik maitekorrena zitzaidan.
Konfidantza keinu horrek animaturik, berriz ere begietara so egin eta Zergatik ez gara Zarautzera joaten esan nion.
Ez dakit zergatik esan nion herri hori. Agian, behin, Antzinekin hondartzan korrikan ibili eta gero biluzik igeri egin genuelako, emakume hura ilargiaren argi izpi zilarrezkoek bainaturik ikusteko desira hordigarria bainuen.
—Bai. Badaukat gogoa, ihardetsi zidan.
—Bada, goazen.
Jaiki eta mostradorera ordaintzera joan nintzen. Marujak, beti bezala, eszena guztiaz jabetu baina deus ikusi ez balu bezalako aurpegia jartzen zuen. Bakarrik bainengoan.
Mila pezetakoaren buelten zain gauden bitartean, zergatik ez berton, Kontxan, galdegin diot. Bale, erantzuten dit. Edo bestela —hainbesteko erraztasunetan ezin sinetsirik—, zera… etxeren batean. Bai, hobe. Eta buelta eman eta leiho ondoko mahai batean dagoen mutiko bakarti batekin hizketan hasi da.
Giltz bat eskuan, garaitiar irripar batez datorkit.
Ezkerreko eskua izerdiz blai dut. Elkarri gerritik oratu eta bere melena perfumatuetan musua amiltzen dudalarik irten gara. Kanpoko haizeak, urrutietako oihan ezkutuen hasperen hezea dakarkigu, edozein edari baino freskagarriago. Belaunetan dardar suabe bat, sirena batek laztanduak bainituan.
Bere hatz luzeek nere gerriko punturik sentikorrena laztantzen didate. Greziako ardo eztitsuaren zapore hordigarria. Hungariako bibolinen kantu ezin emeagoa. Ejiptoko olioen laztan leuna. Limoiondoen adarraren zurrumurrua.
Barandiaran-en aitzinetik iragatean, bulegoko lagun baten begirada bekazkeriaz pozoinduari kasurik egiteke noa. Berak ere mespretxuz eta ezikusiarenaz erantzun dit. Parte Zaharra hutsik dago, behegaina bustia, baina putzurik gabe. Zeru goian hodei urdin ilunak dantzarisa orientalen higidura erlijiosoaz paseatzen dira, maiteminduen ametsen babesle, teilatuen atzean ilargi amandrearen arpa marfilezkoaren begirada igartzen denean.
Ez dut ikusten. Buruko perfumea izerdiarekin nahasterakoan lokietan haur usain gozo natural bat atzematen dut. Ezkerreko eskua itxirik eta izerditurik daukat. Eskubiarekin, jainkoak emakumea buztinetik atera eta eskua bizkarretik iragan zionean bezain egintza kreatzaile eta majiko batez neurtzen diot. Ezein musikok ere ez du errekreatu oraindik emakume enomoratu baten hasperen ritmoak, bere izaki maitearen beseotan abandonaturik hortz itxi artean botatzen dituenean. Zorabioa. Neure buruaren kontzientzia osoa galdurik, naturaren parte bat, olatu bat sentitzen naiz, hondartzatik eta itsasoaren neurrietatik ihes egin eta bere kontura jainko.
Garrasi bat. Eta berehala berriz ere, hasperenak besterik entzuten permetatzen ez duen isiltasuna. Garrasi bat. Ezkerreko eskua bustirik daukat.
Luzatu eta telefono bat hartu dut. Entzutekoa hartu bezain laster ohartzen naiz ez nagoela neure etxean eta gaizki egin dudala. Polonesa ez da ohartu eta bere jokoan dirau.
—Aizu —Beste aldean abots ahots fin konfundigaitza. Argentinoa.
—Bai.
—Bai. Kaixo, Jon. Ene emaztea hor al dago?
Gorputza, misterio osoaren zilborrestea moztu baliote bezala, erabat hoztu zait.
—Ez. Zergatik?
—Ez. Ezer ere ez. Hiregana zoala esan dit eta badaezpada…
Erabat isildu da…
Telefonoaren hariak, agian, irratiren baten musika izugarri bat dakarkit…
—Bai…
—Ez. Utzi. Barka. Gaur ikusten baduzu, esaiozu lehenbailehen etortzeko…
Esaldia bukatu orduko, Polonesak bere esku zuri luzea jarri du telefonoaren gainean eta moztu egin du linea.
Zerbait esatera beharturik sentitu naiz. Baina berak hatz bat jarri dit ezpainetan.
Telefono hotsa berriz entzun zenean lo nengoen. Eskua luzatu instintiboki eta plastikozko entzugailu hotzegia hartu dut.
—Bai.
—Aizu —berriz Douglas da—. Erabat desesperaturik nago. Bart ene emazteak abandonatu egin nau. Ez dut inor. Zeu zara neure adiskide bakarra, nahiz ez zaitudan asko ezagutzen oraindik, baina zure poemak irakurtzerakoan konturatu naiz arima bikiak dituguna. Tigrearen samurtasuna. Nola okurritu zaizu hain metafora orijinala, neronek ere pelikula batean horixe bera esaten nuen. Sinesten al duzu metapsinkopsian? Irakurtzerakoan ematen dit ni izan baino lehen zu izan naizela. Edo agian alderantziz, baina berdin, zu izan baino lehen neu izan zara. Zurekin egon behar dut. Eta zer esanik ez neure bizi guztian irakurri dudan poemarik hoberen hori. Exiliatuen egiazko himnoa. Buruz ikasi dut jadanik.
Hoa! Aska hadi, adiskide,
eta salba heure arima tiraniatik!
Utz hilobiak bere egileen egoitza izan daitezen.
Hoa! Aurki dezakezu zurea ez den herririk
edo zurea ez den lurraldirik,
baina ez duzu zeure ez den arimarik aurkituko.
Argentinoaren eztarria lehortzen hasi zen.
Pentsa ezak zentugabekeria dela
umiltzen hauten herri batean bizitzea,
Jainkoak mundua zabal eta mugagabea egin zuenean.
Hala ere… idatzirik dago gizona bere patuko herrian baizen ez dela hilko.
Baina, nork jakin zein den bere patuko herria?
Batez ere, ez ezak ahantz sekula santan
lehoiaren lepoa ez dela ongi hazten
bere arima ere askatasun osoan hazi ez bada.
Argentinoa zerro zeharo isilik gelditu zen. Musika izugarri hura baizik ez nuen entzuten.
—Bada, nahi baduzu Marujanean ikusiko dugu elkar. Bale?
—Bale. Hemendik ordu erdira. Eskerrik asko.
Moztu orduko, telefono bat eskegiten tardatzen den baino denbora luzeagoan dago eta musika ordurarte sekula entzun gabea heltzen zait, arima tormentaturen baten hortz-karraskots izugarria, bizkarrezurretik zehar hotzikara bat sorrarazten didana.
Neronek eskegi dut.
Eta Polonesarekin hitzegitera noa, baina ez dago inor. Nere ohe aldamena hotza dago. Neronen lepoa, bizkarra eta eskubiko besoa ere guztiz hotzak. Hain hotzak non ia bustiak baitirudite. Argia piztu dut. Etxe guztiz desezaguna. Gela txit tiki baten behegainean bota duten koltxoi batean aurkitzen naiz. Inongo mueblerik ez. Oinen aldean neure jantziak besterik ez dut ikusten. Ate marroi ondoan buztinezko maskara bat ahoa gurutz batez eztalia duena. Espresatzeko eskatasunaren propaganda egiteko, nonbait. Etxean ez da deus entzuten. Kaletik ere ez dator ezer. Lehenbailehen jantzi eta ortozik eta behatz puntan, zaratarik ez ateratzeko pasilo mehar bezain ilun batean barrena, oholezko eskailera batzutara ailegatu naiz, eta hemendik ere argirik pizteke —nahita ere, ez bainenkien non aurki nezakeen pizgailua— kalera irten naiz.
Atarian oinetakoak jantzi eta kalera irtetera ausartu naiz azkenean.
Ilargia ia desagertu egin da hodeien mundu ilunaren atzean, baina kaleak heze dirau. Ezkerreko eskua lehorra daukat. Haizearen hotzak ia min ematen dit aurpegian. Izerditu ondoren gorputz guztia hain azkar hozteak ia agujetak banitu bezala utzi nau.
—Hi —deitzen nau norbaitek, gibeletik. Itzuli eta ez dut inor ikusi.
Bi pauso aurrera eman bezain azkar, berriz ere dei berbera.
Buelta eman orduko, besotik gizonezko esku handi batek heldu nau, eta aurrez aurre argentinoaren aurpegi ezin zuriago eta bere aho handi hortz zuriz beteak irripar ironiko bat dibujatzen du.
—Zer? Ongi, ezta? Itxoin hemen. Zer ibili zara?
Bere begiak ikertzen ditut, ea norekin egon naizen dakien igartzen diodan, baina berak bultzatu eta hormaren kontra jarri nau.
—Itxoin apur bat berton.
—Behitu.
Zerbait esplikatu nahi nioke, baina isiltzeko agindu dit, nere eritziak eta are nere pertsonak batere axolarik ez balio bezala. Ez dut inola ere ezagutzen pertsona honengan telefonoz hain negarti deitu ninduena.
Bere arreta guztia taberna itxi eta ilun baten atean jarri du. Ez dut deus ulertzen. Ezkerreko eskua berriz ere izerditu egin zait. Ez dut arnasarik ere hartzen. Nere lagunak ere ez. Oihanean memento batetik bestera bere xedea harrapatzeko prest dagoen panteraren irrikiaz higitzen zaio bularra, hortz puntak beheko ezpainen gainean agertzen zaizkio, norbaiti kosk egin nahi balio bezala.
Taberna itxiko atea zabaldu da, giltz zarata bat entzun eta gero. Agur motel bat esan eta buelta ematen duen gizon gabardinaduna ezagutu dut. Nere bulegoko kajaria da. Lehen Polonesarekin ikusi nauena. Ezpainetan puro itzali bat darama eta begiek galdurik dute espresibitate osoa, kristalezko bi botoi. Bi eztanda entzun dira, autoren bati kurpila lehertu bailitzaion. Kajariak zotin bat egin eta puroa erori zaio, segundu batez begi kristalezko haietan barrena tximista argitsu bat iragan balitz bezala, nolabait bat-batean bere arima irten balitzaio modura. Mingain motel batekin “Zu, madarikatu hori!” esan dit, eta eskubiko besoa paparrera igan du, non bi mantxa beltz loratu baitira.
Kale hezearen behegainera luze-luze bizigabe erori denean bakarrik konturatzen naiz argentinoak pistola bat daukala eskuan, eta muturretik ke dariola.
Besotik heldu eta automata banintz bezala kaleetan zehar eraman nau portu zaharra dagoen lekurantz. Oka egiteko gogoa dut, baina ez naiz deus egitera atrebitzen. Ez dut deus ulertzen. Nere aldamenean argentinoa algara batean doa, “Tigrearen samurtasuna!” oihukatzen etxe ilunetako balkoietara dirijitzen delarik. “Zeini okurritu horrelako txorrada bat! Tigrearen samurtasuna!”.
Halako batez, nik arnasarik ezin harturik ito beharrean nindoanean, erabat gelditu da eta hormaren kontra jarri nau berriz.
— Benetan sinetsi al zenuen zure poemak hain onak zirela, eta Polonesa zu bezalako tipo batekin maitasunagatik oheratuko zela?
Bere begi horietan deabruaren ironia laidogarri bat dago.
— Ea nola konpontzen zaren orain, poliziak pentsatuko baitu zeuk hil duzula kajaria gona asunto bategatik, Polonesa berarekin ere oheratu baita gaur arratsaldean, guk dirua hartu eta orain beste aldera goazen bitartean. Zein lerdoak zareten, tigrearen samurtasuna!
Irrintzi zorrotz bat bihurtzen den irri algaratsu bat bota du, parte zaharreko kaleetan barrena barreiatzen dena. Besoak altxatuz reggae dantzatzen hasi da, baina buelta eman bezain laster geldirik geratu da, besoak gora, gurutz gabeko gurutzean josirik balego bezala. Guztiz isildu da. Eskua bustia dut. Itzuli egin da eta bere begi horiek ez dute batere bizitasunik. Tigrearen… esaten hasi da baina, besoak bizkarrera botatzen dituelarik, gorpu erortzen da teilatutik behera.
(Ez naiz oroitzen noiz igan ginen teilatura).
Gorpua desagertzen denean eta behean kaleko lurrean zama pisu baten zarata erortzen dela entzundakoan, arrosa gorria eskuan —baina arrosa gorri txit luze bat, hodeien beltztasuna garaitu duen ilargiaren zilarrezko argi izpiek distira arrotz bat ematen diotena—, azalgabeko animalia txit hila balitz bezalakoa, mutur batean guztiz fina—, ez, ez da arrosa, haizto bat baizik, Polonesa ageri da. Baina honek ere begi horiak ditu. Eta irripar egiten duenean beheko ezpainaren gainean jartzen diren hortzak argentinoarenak bezalakoak dira. Besok altxa ditu. Baina gurutz gabeko gurutzatua bihurtzen denean ilargiaren distiren kontra islatua, sirena hots zorrotz bat entzuten da. Polizia nonbait, eta altaboz digante batean bezala entzuten da “Gaur gauean Beiruthen gerrak jarraitu du eta sionistek izugarrizko sarraskia egin dute”.
Polonesa ere gorpu bihurturik belaunak okertu dituenean, instintoari jarraikiz besoak itxi ditut eta altabozak isildu egin dira. Ezkerreko eskua bustirik dut.
Melena —lehoiemeak salto egin eta airean ihiztari anker batek kupidarik gabe tiro bat jo balio bezala—, bizirik gabe baina ez hargatik maiestaterik gabe higitu da, urregorrizko uren kaskada majikoa, eta teilatutik kalera erori da, edo behintzat ene begi bistatik erabat desagertu.
Berriz ere sirena xilio zorrotza. Eta boz bat anuntziatzen… “Beirutheko sarraskiaren ondoren badirudi Ekialde Hurrean bakea lortzeko posibilitateak erabat desagertu direla epe laburrean behintzat, Ronald Reagenen emisariak baieztatu duenez”.
Besoa luzatu dut berriz eta bai sirena eta bai boza isildu egin dira, baina orduan konturatzen naiz irrati-despertadorea itzali dudala. Salto batez esnatu naiz.
Ezkerreko eskua izerditan. Berehala ezin azkarrago jaiki eta komunera noa espiluan begiratzera. Nerau naizela ezagutu dut eta neure begiei fijo-fijo begiratu, buru barnean zer ote dudan asmatzeko.
Orduan zin egin nuen ez nizkiola gehiago nere poemak inori utziko, eta ez nuela tripakirik afalduko.